Wszyscy dobrze znamy pliki popularny format plików – PDF. Ale skąd się wziął, jakie są jego zalety i wady. Postaram się to wyjaśnić w poniższym artykule.
Język PostScript
Od czasu, kiedy pojawił się komercyjnie w 1985 jako interpreter układu strony w pierwszej popularnej drukarce laserowej Apple Laser Writer, uważany jest za standard w cyfrowym procesie przygotowania do druku. Format ten rozwijał się, powiększając swoje możliwości interpretacji. Pomimo usilnych starań zapis PostScript posiada liczne ograniczenia. Firma Adobe już dawno dostrzegła wady swego sztandarowego produktu i od wczesnych lat dziewięćdziesiątych prowadziła prace nad nowym formatem wymiany danych.
Powstaje PDF
Pierwszy raz można było dowiedzieć się o tym formacie na konferencji Seybold w roku 1991. Wówczas określano go nazwą Interchange PostScript. Natomiast PDF (Portable Document Format − przenośny format dokumentu) w wersji 1.0 został oficjalnie zaprezentowany w roku 1992 na Comdex (Computer Dealers’ Exhibition – wówczas największe na świecie targi komputerowe), gdzie zdobył główną nagrodę targów.
Wersja 1.0 − umożliwiała wewnętrzną obsługę hiperłączy i zakładek, przechowywała także czcionki. Ustalenie przestrzeni barwnej RGB jako jedynego sposobu opisu barwy stanowiło poważne ograniczenie dla zastosowań poligraficznych, co wyeliminowało PDF z obszaru profesjonalnego druku, ograniczając zastosowanie do funkcji komunikacji z klientem. Dodatkowo narzędzia do tworzenia plików PDF zostały przez Adobe bardzo wysoko wycenione (obecnie darmowy Adobe Reader kosztował wtedy 50$), a to z oczywistych względów nie przysporzyło im popularności.
Nowy format przez jednych został przyjęty jako ciekawostka, przez innych zaś okrzyknięty początkiem nowej ery. Rzeczywistość, jak to zwykle bywa, zweryfikowała obydwie opinie. Musiało upłynąć jeszcze sporo czasu, by PDF zyskał dzisiejszą elastyczność i powszechność.
Wersja 1.1
Wprowadzona w 1994 roku, posiadała nowe funkcje, m.in.:
- zewnętrzne hiperłącza
- wątki tekstowe
- notatki
- zabezpieczenie zawartości
- wstawianie plików multimedialnych
Format zyskiwał coraz większą popularność, wywołaną między innymi działaniami samego Adobe, który obniżył ceny narzędzi, udostępnił bezpłatnie przeglądarkę Acrobat Reader, a wszystkie swoje podręczniki rozprowadzał zapisane w plikach PDF.
Rok 1996 rozpoczyna historię formatu PDF w zastosowaniach prepress.
Wersja 1.2
Przyniosła długo oczekiwane zmiany:
- obsługę OPI 1.3
- opis barwy w przestrzeni CMYK
- informacje o rastrowaniu i nadruku obiektów
- przechowywanie informacji o kolorach dodatkowych
Wersja 1.3
Ujrzała światło dzienne w kwietniu 1999 roku. Pierwszym programem standardowo zapisującym/eksportującym pliki w tym standardzie był Adobe PageMaker. Wprowadzono w niej m.in.:
- dwubajtową identyfikację czcionek (fontów) CID (podstawy dla wprowadzanych właśnie czcionek Open Type)
- obsługę OPI 2.0
- specjalną przestrzeń barwną dla obsługi kolorów dodatkowych
- udoskonalone gradienty
- możliwość opatrywania elementów stron uwagami (Annotations)
Trzeba tu powiedzieć, że ta wersja PDF jest powszechnie stosowana do dziś! Jeśli ktoś zapisuje plik zgodny z PDF/X-1a -to właśnie tworzy plik zgodny z wersją 1.3!
PDF w wersji 1.4
Najistotniejsza zmiana to wsparcie dla przezroczystości obiektów, przez co stał się niekwestionowanym standardem, coraz szybciej wypierającym z przygotowania do druku zasłużony, lecz coraz mniej praktyczny język PostScript. Powszechnie wykorzystuje się go w systemach naświetlania form. Prekursorem była tu firma Agfa ze swoim systemem RIP – Apogee.
Wersja 1.5
Dodano wsparcie dla warstw i znaczników (tags).
Wersja 1.6
Wniosła poprawione mechanizmy mieszania kolorów (color blending), silniejsze szyfrowanie, możliwość osadzania obiektów w pliku PDF w tym obiektów 3D.
Wersja 1.7
Wprowadziła niewidoczne, ale jakże istotne zmiany w formacie pliku. Zmieniono strukturę zapisu (aby sprostać wyższym wymaganiom dotyczącym zabezpieczeń plików). Wraz z tą wersją format pliku PDF stał się standardem
ISO 32000-1:2008.
Zalety formatu PDF
PDF dziedziczy wszystkie postscriptowe funkcje graficzne, umożliwiając dodatkowo bezproblemowy podgląd, wydajne metody kompresji, praktycznie bezbłędną przenośność, a także – co może najważniejsze – dostępność dla edycji niemal do ostatniej chwili. Pliki PDF można wydrukować na niemal każdym urządzeniu, z zachowaniem wszystkich elementów graficznych i układu strony.
Rozwój formatu PDF zmierza także w jeszcze jednym, bardzo niebezpiecznym dla poligrafii kierunku: publikacji elektronicznej. Mimo, iż mające niedawno miejsce perturbacje z niedoskonałością elektronicznego zabezpieczenia dowodzą, że technologia daleka jest od dojrzałości, to jednak zasadnicza tendencja nie ulegnie chyba zmianie.
Czy spowoduje to wyparcie papieru z użytku? Fakty dowodzą czegoś przeciwnego. Mimo trwającej od lat walki o tzw. paperless office (biuro bez papieru), zużycie papieru, także w biurach, wciąż rośnie. Stąd być może nowa funkcja w programie Acrobat DC – oszczędzanie tonera (skoro papieru zużywamy więcej, to może choć toner zaoszczędzimy). Pozwala to żywić nadzieję, że poligrafia długo jeszcze zachowa swą rację bytu.
Wady PDF
Wydawać się może dziwne, ale popularność i otwartość formatu jest też jego wadą. Istnieje wiele aplikacji, które potrafią tworzyć pliki PDF, ale wiele z nich robi to w sposób bardzo „prymitywny” – co ma wpływ na jakość PDF.
Kolejny problem to powolna adaptacja nowszych standardów PDF 2.0, który rozwiązuje wiele dotychczasowych problemów tego formatu – ale o tym w innym artykule.
Niewątpliwie największą bolączką formatu PDF jest jego strona multimedialna! Pierwotnie obsługa mediów w tych plikach oparta była o standard Adobe Flash Player. Niestety pojawienie się na rynku pierwszego iPad’a firmy Apple (styczeń 2010) a wraz z nim brak obsługi standardu Flash spowodował znaczące ograniczenia tak w świecie PDF jak i przeglądarek internetowych! Apple w porozumieniu z Adobe chciało przeniesienia treści dotychczas rozpowszechnianych w PDF do formatu publikacji elektronicznych DPS (digital publishing suite) – rozwiązania komercyjnego. Pewnie wszystko by się udało, gdyby nie wysokie opłaty i brak wsparcia wszystkich platform sprzętowych. Zatem czekamy na nowsze wersje PDF z lepszym wsparciem dla multimediów.
PDF 2.0
Najnowsza norma ISO 32000-2:2017 określa cyfrową formę dokumentów elektronicznych, niezależną od środowiska, w którym zostały utworzone lub środowiska, w którym będą przeglądane lub drukowane.
Większy opis znajdziesz w moim artykule PDF 2.0
Inne standardy PDF
PDF/A − pliki archiwalne
PDF/E − pliki inżynierskie (z programów CAD)